دکتر عباس هادی افروز :
این روزها بار دیگر نام «اسنپبک» بر سر زبانها افتاده است؛ مکانیسمی که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پیشبینی شده و اگر فعال شود، تمام تحریمهای بینالمللی علیه ایران را بدون نیاز به رأیگیری مجدد بازمیگرداند. هرچند هنوز اقدامی عملی در این مسیر رخ نداده، اما صرف مطرحشدن آن، برای بازارهای ایران پیام هشدار کافی دارد.
مکانیزم چگونه عمل میکند؟
هر عضو برجام میتواند ایران را به نقض تعهدات متهم کند. پرونده به شورای امنیت میرود و اگر ظرف ۳۰ روز توافقی حاصل نشود، تحریمها خودکار برمیگردند. به دلیل امکان وتوی آمریکا، عملاً مانعی برای بازگشت تحریمها وجود ندارد.
واکنش بازارها
نخستین اثر در بازار ارز و طلا نمایان میشود؛ جایی که انتظارات منفی معمولاً به رشد تقاضا و افزایش قیمت منجر میشود. بورس در کوتاهمدت ممکن است از رشد نرخ ارز بهره ببرد، اما در افق بلندمدت، محدودیتهای صادراتی و بانکی سودآوری شرکتها را تهدید خواهد کرد. تجارت خارجی، بهویژه در بخش نفت، بیمه و کشتیرانی، با هزینههای بالاتر و محدودیتهای تازه روبهرو میشود.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی
بازگشت تحریمها، درآمدهای ارزی دولت را کاهش داده و شکاف بودجه را عمیقتر میکند. افزایش نرخ ارز، هزینه واردات کالاهای اساسی را بالا میبرد و در نتیجه، فشار تورمی و نگرانیهای معیشتی مردم بیشتر خواهد شد. این تحولات میتواند فضای روانی جامعه را متشنج و اعتماد عمومی را خدشهدار کند.
فراتر از اقتصاد
اسنپبک تنها پروندهای اقتصادی نیست؛ بعد دیپلماتیک و سیاسی آن نیز قابل توجه است. فعالشدن این مکانیزم، دست ایران را در گفتوگو با اروپا و سایر قدرتها تنگتر خواهد کرد و بر تنشهای منطقهای میافزاید.
چه اسنپبک صرفاً تهدیدی سیاسی باقی بماند و چه عملاً فعال شود، در هر دو صورت پیامدهای جدی برای اقتصاد و جامعه ایران خواهد داشت. آنچه اهمیت دارد، مدیریت هوشمندانه انتظارات در داخل، حمایت از بازارها و گسترش روابط منطقهای برای کاهش فشارهای خارجی است. در غیر این صورت، بازگشت تحریمها میتواند بار دیگر شوکی سنگین به اقتصاد و معیشت مردم وارد کند.
